De helft van de Nederlanders heeft overgewicht. 90 procent van de Nederlanders eet te weinig groente en fruit. Elke week komen er 1.200 diabetespatiënten bij, de meeste diabetes type 2, als gevolg van obesitas. Het RIVM waarschuwde vorig jaar al: „Bij ongewijzigd beleid verwachten we een stijging in de ziektelast en in het percentage mensen met overgewicht door ongezonde voeding.” De zorgkosten stijgen elk jaar.

Toch is gezonde voeding amper een thema in de verkiezingen. Jaap Seidell, hoogleraar voeding en gezondheid aan de VU Amsterdam: „Nederland zou koploper moeten zijn op het gebied van gezonde en duurzame voeding – dat spraken de partijen vorige week nog uit bij een voedselverkiezingsdebat. Maar de grote woorden over de voedseltoekomst van Nederland zijn in de programma’s niet terug te vinden.”

Een ongezond etende bevolking is wat de Britten een ‘wicked problem’ noemen, net als klimaatverandering. Het probleem is complex, voelt niet urgent en oplossingen zijn moeilijk te vinden. Seidell: „Het is lastig om kiezers uit te leggen dat een hoog eigen risico in de zorg verband houdt met een ongezonde leefstijl. Preventie is niet sexy, want daarvan zie je de resultaten niet – dat mensen geen diabetes krijgen, is geen meetbare winst.” Beperkende maatregelen, zoals een suikertaks, zijn bij kiezers bovendien niet populair. „We vinden wel dat anderen gezonder moeten eten, maar we willen zelf geen restricties opgelegd krijgen. En betutteling is het laatste waarvan partijen beschuldigd willen worden.”

Tijdbom

„Slechte voeding is een tijdbom onder de samenleving”, schreven Barbara Baarsma (hoogleraar economie) en Michel van Schaik (directeur gezondheidszorg bij de Rabobank) in januari in een opiniestuk in Trouw. Zij zien voeding ook als een economisch vraagstuk. Van Schaik licht toe: „Kijk naar de enorme impact van ongezonde voeding op de kwaliteit van leven, van de vitaliteit van de bevolking, en wat dat de samenleving kost. Alleen al de kosten van overgewicht lopen in de miljarden. Inzetten op gezonde voeding wordt te weinig gezien als economische kans.”

Van Schaik en Baarsma pleiten daarom voor een minister van Voeding en Gezondheid. „Die kan gezondheidszorg, landbouw en economie met elkaar verbinden. In de gezondheidszorg gaat het nu nauwelijks over gezonde voeding. Maar reparatie (medicijnen, ziekenhuisopname) is duurder dan preventie, er valt veel winst te halen door te investeren in kennis en bedrijven die bijvoorbeeld met gezonde voeding bezig zijn.”

Van alle partijen maakt de Partij voor de Dieren nog de meeste ruimte voor voeding in haar programma. Van Schaik ziet het thema bij de meeste partijen niet hoog op de agenda staan. „Een inhoudelijke visie op gezondheid, en op hoe we de tsunami van chronische ziektes moeten aanpakken, ontbreekt.”

Foodwatch, de consumentenorganisatie die eraan bijdroeg dat zaken als op kinderen gerichte marketing en onduidelijke etiketten op de politieke agenda kwamen, waarschuwt voor het grote vertrouwen dat veel partijen hebben in het zelfregulerend vermogen van de voedselindustrie. Woordvoerder Sjoerd van de Wouw: „Minister Schippers van Volksgezondheid (VVD) heeft vier jaar lang gewaarschuwd voor groeiende zorgkosten. Maar suiker-, zout- en vetreductie wordt nog steeds aan de fabrikanten overgelaten. En dat terwijl preventie de goedkoopste manier is om op zorgkosten te besparen.”

Gezond eten in de verkiezingsprogramma’s

De PVV schrijft geen letter over gezonde voeding, de Partij voor de Dieren verreweg het meest, maar vooral met het oog op dierenwelzijn. Het CDA en PvdA willen graag afspraken met producenten, GroenLinks wil wetgeving. Dit zijn de opvallendste punten per partij.

VVD

‘Geen vet- of suikertaxen of betuttelende etikettering’

PvdA

Wetgeving voor voedseletiketten

Voedseleducatie

Verbod op ongezonde reclame en kindermarketing

Afspraken met industrie over gezondere voeding

SP

Tegen reclame en marketing gericht op jongeren

Verviervoudiging van de omzet van biologische voeding

Preventieve middelen (zoals tegen overgewicht) in het verzekerde pakket

CDA

„De verantwoordelijkheid voor een gezond voedingspatroon ligt bij mensen

(of ouders) zelf.”

Afspraken met voedingsproducenten over gezondere voeding

Een aparte minister voor landbouw, natuur en voedsel

D66

Kinderen beschermen tegen marketing

Vleesconsumptie terugdringen

ChristenUnie

Wetten voor minder vet, zout en suiker in voeding

Begrijpelijke productinformatie op het etiket

Voeding als integraal onderdeel in zorg(opleidingen)

GroenLinks

Hoog btw-tarief voor vlees

Wettelijke normen voor zout, suiker en vet als de huidige convenanten niet tot gezondere voeding leiden

Partij voor de Dieren

Schoolfruit en gezonde maaltijden op school

Geen reclame voor vlees en zuivel

Etiketten met herkomst en gezondheidsrisico’s van vlees en vis

Geen btw op gezonde (bio)producten